Cultuurhistorisch erfgoed
Utrecht is in wereldwijd opzicht een toonaangevende stad als het gaat om luidklokken. Zo beschikt de binnenstad over een indrukwekkende verzameling van 58 luidklokken, waarvan er maar liefst twintig ouder zijn dan 400 jaar. Dit cultuurhistorisch erfgoed moet duurzaam worden bewaard en daar wil het Utrechts Klokkenluiders Gilde (UKG) een bijdrage aan leveren. Terwijl de meeste luidklokken in ons land door een elektromotor in beweging worden gebracht, beijvert het UKG zich voor het handmatig luiden van klokken. Dat doen we met een sterke vereniging die aansluit bij de tradities van de middeleeuwse ambachtsgilden.

In Utrecht hangen ook nog drie beiaarden of carillons. Met de klokken die deel uitmaken van deze beiaarden heeft het UKG geen bemoeienis. Een andere vereniging, namelijk de Utrechtse Klokkenspelvereniging (UKV), is gericht op alles wat met de beiaarden te maken heeft. Meer informatie over de carillons kunt u vinden op de website van het UKV

Luiden
De doelstelling van het Gilde is om alles wat met luidklokken te maken heeft te bevorderen, zowel de kennis omtrent klokken (campanologie) als het tot klinken brengen ervan door luiden of beieren.

De vereniging telt meer dan 800 leden. Ruim 80 daarvan zijn actief als klokkenluider op acht luidplekken in Utrecht. Het Gilde heeft een aantal jeugdluiders, die via instructie en speciale activiteiten ingewijd worden in de kennis en vaardigheden van het luiden. Ook is er een groep van meer dan tien luiders die de dagelijkse luiding van de zogeheten ‘papklok’ in het Bartholomeusgasthuis om 12 uur ’s middags verzorgt.

Bij de overige luidingen heeft een luidmeester figuurlijk de touwtjes in handen door de aanwezige luiders te dirigeren om tot een mooi samenspel te komen. Wekelijks worden kerkelijke en seculiere luidingen verzorgd. Het gaat om meer dan duizend luidingen per jaar. De meest bekende zijn die rond de kerkdiensten op zondagmorgen. Maar ook op de vroege Paasmorgen en op Kerstavond zijn de klokkenluiders in touw. En verder op zaterdagmiddag ter afsluiting van de werkweek en ter inwijding van de zondag, bij de verjaardag van de Universiteit Utrecht, met Oud & Nieuw, het feest van de stadspatroon Sint Maarten op 11 november, bij muzikale festivals, koninklijk bezoek aan Utrecht, huwelijk of overlijden van een lid van het Koninklijk Huis, bij de Nationale Dodenherdenking en Bevrijdingsdag, en bij nog veel meer gelegenheden. Kleine klokken worden door één luider bediend; voor een heel grote klok zijn er minimaal vier mensen nodig. Als bij zeer bijzondere gelegenheden alle klokken van de Domtoren tegelijk luiden, zijn daar 25 luiders voor nodig.

Een andere vorm van klokgebruik is beieren. Het UKG beschikt over een mobiele beierinstallatie met tien klokken waarop geoefend kan worden en waarmee optredens verzorgd kunnen worden.

Het gilde doet meer
De opgebouwde kennis en ervaring worden ingezet om de campanologie in brede zin te bevorderen. Dit gebeurt onder meer door het uitbrengen van boeken en CD's, ontvangsten bij luidingen van belangstellenden en klokkenwandelingen tijdens het Festival Oude Muziek. Regelmatig is het UKG met een stand aanwezig op publieksmanifestaties, zoals de Open Monumentendag. Ook is in 2017 een documentaire over het UKG gemaakt: Het ritme van de stad.

Eens per drie jaar wordt (sinds 2011) door het UKG onder leiding van een deskundige jury de enige klokkenprijs in Nederland en omringende landen uitgereikt, namelijk de Jhr. Jacob van Eyckprijs. Deze bestaat uit een geldbedrag en een penning van de bekende Utrechtse kunstenaar Theo van de Vathorst. De prijs is bestemd voor personen of organisaties die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor de campanologie, bijvoorbeeld door wetenschappelijk onderzoek, behoud van cultuurhistorisch erfgoed of vernieuwende projecten.

Het UKG werkt nauw samen met de gemeente Utrecht, eigenaar van de meeste torens en klokken, en met het bestuur van de diverse kerken waar voor de diensten geluid wordt. Eveneens is er regelmatig contact met Rondom, de organisatie voor toerisme in Utrecht, die rondleidingen op de Domtoren verzorgt.

Ook buiten Utrecht spant het UKG zich in om aan gemeentes en kerkbesturen adviezen te geven over restauratie en onderhoud van klokken, luidtouwen, klokkenstoelen en luidinstallaties. Voor de praktische uitvoering van de adviezen wordt verwezen naar bedrijven op dit gebied.

Het UKG stimuleert het oprichten van klokkenluidersgilden in andere steden, onder meer door een draaiboek voor dit proces beschikbaar te stellen en een actieve bijdrage te leveren aan de jaarlijkse klokkenluidersdag. Hieraan nemen klokkenluiders- en beiergilden uit heel Nederland deel. Het gilde werkt er met trots aan om de cultuurhistorische monumenten tot leven te brengen en om de klokken in het burgerlijke en kerkelijke leven een functie te geven.

gepubliceerd/gewijzigd 2 augustus 2016 (server-tijd: 0,0299 s)